Unia Europejska wprowadza zmiany w prawie jazdy. Nowe zasady zaskoczą kierowców

Skala problemu była znana od lat. Według danych Komisji Europejskiej aż 40 proc. wykroczeń drogowych popełnianych przez zagranicznych kierowców pozostawało bezkarne. Kierowca ukarany zakazem prowadzenia pojazdów w jednym kraju mógł bez przeszkód kontynuować jazdę po przekroczeniu granicy. Dla przykładu: jeśli polski kierowca stracił prawo jazdy w Niemczech, zakaz obowiązywał go wyłącznie na terenie tego państwa. Po powrocie do ojczyzny mógł dalej legalnie prowadzić pojazd. Paradoks prawny kończy się wraz z nową dyrektywą unijną. Najważniejsza zmiana dotyczy wzajemnego uznawania zakazów prowadzenia pojazdów. Jeśli kierowca dopuści się najcięższych wykroczeń – prowadzenia po alkoholu lub narkotykach, spowodowania śmiertelnego wypadku czy przekroczenia prędkości o ponad 50 km/h – państwo, na którego terenie doszło do naruszenia, może wystąpić o zakaz obowiązujący w całej Unii Europejskiej. Mechanizm będzie działał następująco: jeśli zakaz prowadzenia wynosi co najmniej trzy miesiące, a kierowca wyczerpał wszystkie możliwości odwoławcze, informacja zostanie przekazana przez unijną sieć RESPER do kraju wydającego prawo jazdy. W ciągu 20 dni roboczych kierowca otrzyma powiadomienie o możliwej utracie uprawnień. Kraj, który wydał dokument, będzie zobowiązany do wykonania zakazu – z bardzo nielicznymi wyjątkami, na przykład, gdy naruszono prawo do obrony.

Cyfrowe prawo jazdy – przyszłość w smartfonie

Kolejną innowacyjną zmianą będzie wdrożenie do 2030 roku cyfrowego prawa jazdy na terenie Unii Europejskiej. Będzie ona ważna przez 15 lat i równoważna tradycyjnej plastikowej karcie. Co istotne, przepisy gwarantują prawo do posiadania fizycznego dokumentu – państwa członkowskie będą zobowiązane wydać go na żądanie, zasadniczo w ciągu trzech tygodni. Polska jest w tym zakresie pionierem. Od grudnia 2020 roku kierowcy mogą korzystać z elektronicznego prawa jazdy w aplikacji mObywatel. Problem w tym, że dokument ten jest honorowany wyłącznie w Polsce. Unijna reforma zmieni tę sytuację – cyfrowe prawo jazdy będzie akceptowane we wszystkich państwach członkowskich. Podczas kontroli wystarczy pokazać kod QR, a służby zweryfikują uprawnienia w Europejskim Portfelu Tożsamości Cyfrowej.

Młodzi kierowcy – surowsze zasady, więcej wsparcia

Statystyki są alarmujące: choć młodzi kierowcy stanowią zaledwie 8 proc. wszystkich osób prowadzących pojazdy w UE, aż 2 na 5 śmiertelnych wypadków dotyczy osób poniżej 30. roku życia. Unia Europejska wprowadza więc mechanizmy mające lepiej przygotować młodych ludzi do odpowiedzialnego poruszania się po drogach. Już 17-latkowie będą mogli uzyskać prawo jazdy kategorii B, ale do ukończenia 18 lat będą musieli jeździć pod opieką doświadczonego kierowcy. Program "jazdy z opiekunem", znany już w Niemczech, zostanie rozszerzony na całą Unię. To szansa na zdobycie doświadczenia w kontrolowanych warunkach. Dodatkowo wszyscy początkujący kierowcy będą objęci co najmniej dwuletnim okresem próbnym. W tym czasie będą podlegać surowszym sankcjom za wykroczenia, takie jak jazda pod wpływem alkoholu czy nieużywanie pasów bezpieczeństwa. W wielu krajach oznacza to także obowiązek umieszczania specjalnej unijnej plakietki na tylnej szybie pojazdu.

Kierowcy zawodowi – odpowiedź na kryzys kadrowy

Europa od lat zmaga się z poważnym niedoborem kierowców zawodowych. Reforma przynosi tu istotne zmiany: minimalny wiek uprawniający do prowadzenia ciężarówek został obniżony do 18 lat (zamiast 21), a autobusów do 21 lat (zamiast 24). Warunkiem jest posiadanie odpowiedniego świadectwa kwalifikacji zawodowej. To ważny sygnał dla branży transportowej, która od lat apelowała o takie rozwiązania. Niedobór kierowców zawodowych to jeden z palących problemów europejskiej logistyki, a nowe przepisy mogą częściowo złagodzić ten kryzys.

Czytaj więcej

Prawo

Rewolucja na drogach. Za +50 km/h poza terenem zabudowanym stracisz prawo jazdy

Ministerstwo Infrastruktury przygotowuje rewolucyjne zmiany w kodeksie drogowym. Najważniejsza no...

Nowoczesne egzaminy i większa ochrona pieszych

Egzaminy na prawo jazdy będą uwzględniać współczesne wyzwania. Kandydaci będą musieli wykazać się wiedzą o martwym polu, systemach wspomagania kierowcy, bezpiecznym otwieraniu drzwi oraz zagrożeniach związanych z rozproszeniem uwagi, na przykład korzystaniem z telefonu podczas jazdy. Nowe przepisy kładą też nacisk na bezpieczeństwo niechronionych uczestników ruchu – pieszych, dzieci, rowerzystów i użytkowników hulajnóg elektrycznych. To nie koniec zmian, ponieważ w dokumencie uwzględniono również rozwój technologii napędu. Posiadacze prawa jazdy kategorii B będą mogli prowadzić pojazdy napędzane paliwami alternatywnymi o masie do 4,25 tony (zamiast dotychczasowych 3,5 tony). Pojazdy elektryczne są bowiem często cięższe niż spalinowe ze względu na baterie.

Co z badaniami lekarskimi dla seniorów?

Wielu kierowców obawiało się obowiązkowych badań zdrowotnych dla osób starszych. Te propozycje zostały jednak odrzucone – głównie dzięki sprzeciwowi Niemiec. Państwa UE mogą natomiast skrócić ważność prawa jazdy dla osób powyżej 65. roku życia, by poddawać je częstszym badaniom lub kursom odświeżającym. Nowe przepisy wprowadzają za to systematyczne kontrole sprawności fizycznej i psychicznej. Osoby ubiegające się o prawo jazdy lub jego przedłużenie będą musiały przejść proces samooceny zdrowotnej. To rozwiązanie ma na celu identyfikację osób, które mogą nie być w pełni zdolne do bezpiecznego prowadzenia pojazdu.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Nowe przepisy wejdą w życie 20 dni po publikacji w Dzienniku Urzędowym UE. Państwa członkowskie będą miały trzy lata na wdrożenie zmian do prawa krajowego i dodatkowy rok na przygotowanie się do ich stosowania. Oznacza to, że już w 2028 roku nowe zasady mogą obowiązywać w całej Unii.

Co te zmiany oznaczają dla polskich kierowców?

Polska, podobnie jak inne kraje UE, będzie miała trzy lata na wdrożenie dyrektywy i kolejny rok na przygotowanie systemu cyfrowego prawa jazdy, co oznacza, że nowe przepisy wejdą w życie najwcześniej około 2030 roku Ministerstwo Infrastruktury zapowiada już analizę technicznych wymogów i integrację systemu z krajowym rejestrem kierowców CEPIK. W praktyce oznacza to, że polscy kierowcy będą mogli przechowywać swoje prawo jazdy w smartfonie (w ramach europejskiej tożsamości cyfrowej), a dokument papierowy pozostanie jedynie alternatywną formą. Dyrektywa nie wymusza nowych badań lekarskich, ale dopuszcza możliwość ich wprowadzenia na poziomie krajowym – rząd może więc zdecydować o dodatkowych kontrolach zdrowia przy przedłużeniu uprawnień po 65. roku życia. Zmiana ważności dokumentu (15 lat dla samochodów osobowych i motocykli) nie wpłynie znacząco na obecne przepisy w Polsce, gdzie ten okres już obowiązuje, ale wprowadzenie jednolitego okresu próbnego oraz uznawanie zakazów jazdy między krajami wymaga nowelizacji krajowego kodeksu drogowego.

Główne zmiany w skrócie

Nowa ważność dokumentów: 15 lat dla aut i motocykli, 5 lat dla ciężarówek i autobusów.
Cyfrowe prawo jazdy: dostępne w smartfonie do 2030 r., równoważne z plastikową kartą.
Nowa kategoria „Bl”: dla lekkich pojazdów elektrycznych do 600 kg i 15 kW mocy.
Rozszerzenie klasy B: po szkoleniu można prowadzić pojazdy do 4,25 t, a nawet 5 t, jeśli mają alternatywny napęd.
Jednolita dwuletnia próba dla nowych kierowców – obowiązuje w całej UE.
Uznawanie zakazów jazdy między państwami UE – poważne wykroczenie w jednym kraju może skutkować utratą uprawnień w całej Unii.
Niższe progi wiekowe dla zawodowych kierowców: ciężarówki od 18 lat, autobusy od 21 lat (z kwalifikacją zawodową).